Czy zdrowe odżywianie może okazać się nie zdrowe? Wraz ze wzrostem liczby osób z nadwagą i otyłością, wzrosła również liczba osób u których stwierdzono zaburzenia odżywiania. Anoreksja, bulimia to tylko niektóre z zaburzeń, ponieważ powstają coraz to nowe określenia opisujące obsesyjne zachowania odbiegające od normy. Jednym z takich zachowań jest ortoreksja, czyli obsesja na punkcie zdrowego odżywiania.
„Czy zdrowe odżywianie może okazać się nie zdrowe?”
Okazuje się, że może. Ciężko jest stwierdzić czy przesadne dbanie o zdrowie jest czymś złym i niewłaściwym. W końcu coraz częściej dodaje się do żywności sztucznych substancji chemicznych, które mogą przyczynić się do ciężkich chorób, nawet tych śmiertelnych.
Garść informacji o ortoreksji
Po raz pierwszy ortoreksja została opisana w 1997 roku przez lekarza Bratmana w książce „Health Food Junkies” („W szponach zdrowej żywności”). Na własnych oraz zebranych od pacjentów doświadczenia opisał schorzenie, które polega na spożywaniu tylko i wyłącznie zdrowej żywności. Termin pochodzi od greckiego słowa „ortho”, co oznacza „prawo” lub „poprawny” natomiast „orexis” oznacza „apetyt”.
Osoba przejawiająca ortoreksję nie tyle koncentruje uwagę na ilości przyjmowanego pokarmu, ale przede wszystkim na jego jakości. Obsesyjnie dba o to, aby posiłki były przyrządzane tylko z naturalnych, nieprzetworzonych, pozbawionych konserwantów, ulepszaczy i barwników produktów, pochodzących z tzw. ekologicznych upraw. W skrajnych przypadkach dochodzi do tego, że osoba wyklucza z diety prawie wszystkie produkty, gdyż jej zdaniem są one „złe”, „nieczyste” i zaczyna odżywiać się tylko produktami, które – według jej opinii – są zdrowe. Osoby chorujące na ortoreksję rygorystycznie przestrzegają zasad zdrowego odżywiania, co najczęściej przeradza się w obsesję na punkcie zdrowej żywności i staje się nadrzędnym celem w życiu. Taka sytuacja prowadzi do tego, że osoby z tym schorzeniem zaniedbują życie zawodowe i rodzinne.
Początki
Ortoreksja zaczyna się niewinnie, jako chęć przezwyciężenia choroby przewlekłej lub poprawy ogólnego stanu zdrowia. Ponieważ wymaga silnej woli do przyjęcia radykalnej diety, która znacznie różni się od nawyków żywieniowych z dzieciństwa i otaczającej kultury wymaga żelaznej samodyscypliny wzmocnionej przez poczucie wyższości nad tymi którzy jedzą „zwykłą” żywność. Z biegiem czasu, pytania takie jak „co jeść?”, „ile jeść?” pojawiają się coraz częściej w życiu codziennym ortorektyka. Nawet jeśli ciało fizycznie i emocjonalnie zaczyna słabnąć, ortorektyk nadal utrzymuje ostry reżim dietetyczny. Ostatecznie wszystkie czasochłonne rytuały żywieniowe mogą stać się swego rodzaju duchowymi poszukiwaniami
Tekst diagnostyczny wg Bratmana.
1. Czy na rozmyślaniu o diecie spędzasz więcej niż 3h dziennie?
2. Czy planujesz swoje posiłki na zapas?
3. Czyawartośćaodżywczaatwoichaposiłkówajestaważniejszaadlaaciebieaniżasama przyjemność wynikająca z jedzenia?
4. Czy jakość twojego życia obniżyła w związku ze stosowaną przez Ciebie dietą?
5. Czy stałeś się bardziej wymagający dla siebie niż dotychczas?
6. Czy poczucie twojej własnej wartości wzrosło w związku z tym, że zdrowo się odżywiasz?
7. Czy zrezygnowałeś z jedzenia dla przyjemności po to żeby zjeść „dobrą” żywność?
8. Czy zasady twojej diety nie pozwalają ci na zjedzenie czegoś poza domem dystansując cię w ten sposób od rodziny i znajomych?
9. Czy czujesz się winny gdy nie stosujesz się do swojej diety?
10.Czy czujesz się spokojny wiedząc, że masz całkowitą kontrolę nad tym, że
potrafisz zdrowo się odżywiać zgodnie z narzuconymi sobie zasadami?
Jeśli liczba odpowiedzi twierdzących wynosi 4 lub 5, oznacza to, że powinno się mniej uwagi poświęcać swojemu żywieniu. Nie jest to test jednoznacznie stwierdzający ortoreksję, lecz wskazuje na ryzyko jej występowania.
Skutki ortoreksji
Ortorektycy są przekonani, że często przesadne dbanie o jakość żywienia pomoże im uniknąć chorób i wzmocni ich organizm. Często przez to eliminują za diety potrawy, które uważają za ciężkostrawne lub zbędne, przez co narażają swój organizm na osłabienie, zawroty głowy i utratę równowagi. Następną konsekwencją jest pogorszenie samopoczucia, poczucie odizolowania, stany depresyjne, u kobiet zachwiania cyklu miesiączkowego.
Wnioski
Zdrowe nawyki żywieniowe nie są patologiczne, jednak gdy osoba jest nadmiernie zajęta spożywaniem zdrowej żywności, wpływa to na jej życie osobiste i relacje społeczne można uznać zachowanie takie za zaburzenie i wymagające wprowadzenia działań służące pomocy takich osobą.
Jak w większości aspektów diety i ćwiczeń fizycznych, umiar jest kluczem. Zmiany w wyborze żywności oraz ćwiczeń fizycznych powinny być wykonane stopniowo, w sposób, w który pasuje do danej osoby, jej gustów, stylu życia.
Bibliografia
1. McGuire K.: Food Obsessed? The dangerous line between order and disorder. Dance Magaz, 2010, 3, 46-48.
2. Kowalczuk M.: Zaburzenia odżywiania. Jak pomóc dziecku, które chce być szczupłe za wszelką cenę? Rembertowski dodatek profilaktyczny, 2009, 1, 1-4.
3. Mellowspring A.: Orthorexia Nervosa: A Primer. IDEA Fitness Journal, 2010, 4, 67-70.
4. Arusoğlu G., Kabakçi E., Köksal G., Kutluay Merdol T.: Orthorexia Nervosa and Adaptation of ORTO-11 into Turkish. Türk Psikiyatri Dergisi, 2008, 2, 1-8.
5. Tsoukanelis E.A.: Obsessed with Health. E – The Environmental Magazine, 2009, 2, 30-31.
6. Bratman S., Knight D.: Health Food Junkies: Orthorexia Nervosa: Overcoming the Obsession with Healthful Fating. Tom 1, New York: Broadway Books, New York, 2000.
Tekst przygotowała: dietetyk Agnieszka Besz
www.studiodiety.com.pl
